Max Havelaar

Het is vrij duidelijk dat Max Havelaar, een klassieker geschreven door Multatuli, bij de Romantiek hoort. De Romantiek kan gemakkelijk de bekendste literaire stroming worden genoemd. Het was een Westerse stroming in het einde van de achttiende en het grootste deel van de negentiende eeuw, ruim genomen van 1770 tot 1880. Men was rond die tijd erg ontevreden over hun manier van bestaan. Er heerste veel armoede en ziekte onder de bevolking welke zich daardoor af begonnen te zetten tegen het optimisme en rationalisme van de Verlichting. De subjectieve ervaring werd nu als uitgangspunt genomen, waardoor onder andere gevoelens, het individualisme, emotie en verbeelding centraal kwamen te staan. De romantische mens is erg ontevreden met de realiteit en vlucht hier dan ook uit weg naar een fantasiewereld. In de Romantiek was er dus veel kritiek op het huidige leven.

Dit laatste kenmerkt Max Havelaar volledig. De titel van het boek is tevens de naam van de hoofdpersoon, en dit personage is een zeer romantisch mens. Multatuli schreef Max Havelaar omdat hij zelf onvrede had met het beleid van Nederland omtrent Nederlands-Indië. Dit feit maakt het al een romantisch boek op zich. Om zijn onvrede te kunnen uiten heeft Multatuli een heel speciaal hoofdpersonage gecreëerd. Dit personage is het oneens met de manier waarop de Indische bevolking wordt behandeld en wilt graag onrecht herstellen. Hierdoor zou Max Havelaar het individualisme ook niet beter kunnen vertegenwoordigen. Hij is de enige die het als Hollander opneemt voor de Indische bevolking. In tegenstelling tot alle andere ambtenaren in de koloniën durft hij wel iets te doen om het volk daar te helpen en beschermen. Hij wilde dat het volk op hem vertrouwde en dat ze wisten dat hij het beste met hen voor had. Dit is te lezen in het onderstaande citaat.

“Ik verzoek u nogmaals mij te beschouwen als een vriend die u helpen zal waar hij kan, vooral waar onrecht moet worden tekeer gegaan.” (Bladzijde 99)

Hij hielp hen ook graag en voelde alsof het zijn roeping was:

"… doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven een ware hartstocht.” (Bladzijde 84)

Max Havelaar komt in opstand tegen het Nederlandse beleid door een aanklacht in te dienen tegen de regent. Dat hij zijn onvrede uitte is een kenmerk van de Romantiek. Een mooi citaat hieronder laat zien hoe belangrijk Max Havelaar het vond dat zijn gedachtes werden gehoord.

“Ik wilde schrijven, zóó, dat het gehoord werd, en even als iemand die roept: “houdt den dief!” zich weinig bekommert over den stijl zijner geïmproviseerde toespraak aan het publiek, is het ook mij geheel om het even hoe men zal beoordeelen de wijze waarop ik mijn “houdt den dief” heb uitgeschreeuwd.” (Bladzijde 237)

Toen Multatuli dit prachtboek schreef was er een opkomende nieuwe stroming: het realisme. Max Havelaar bevat ook een kenmerk van deze stroming. In het verhaal wordt namelijk niet gevlucht naar een fantasiewereld, maar vinden de gebeurtenissen plaats in de werkelijkheid.